Thử nghiệm bắn tên kết thúc, Phỉ Tiềm hiểu rằng đây chính là những dữ liệu chân thực nhất phản ánh về thời Hán.
Phỉ Tiềm hỏi Hoàng Trung: "Hán Thăng, có biết cung thủ trong quân có thể bắn xa bao nhiêu bước không?"
Dù rằng cung thủ bình thường không thể nào xuất sắc như Hoàng Trung, nhưng khi số lượng tăng lên, cũng là một điều đáng ngại.
“Cung thủ trong quân năm mươi bước phải trúng đủ mười phát, một trăm bước cần trúng chín phát, ngoài trăm bước thì được gọi là thiện xạ.” Hoàng Trung hiểu khá rõ về việc này.
Phỉ Tiềm tiếp tục hỏi Hoàng Trung: “Nếu ta tập bắn cung, liệu có thể bắn chuẩn xác không?” Thực ra, Phỉ Tiềm muốn biết liệu người thường có thể dễ dàng chuyển đổi sang làm cung thủ hay không, vì cung thủ là một phần quan trọng trong quân đội, hiểu đôi chút cũng là điều nên làm.
Hơn nữa, Phỉ Tiềm cũng muốn biết bản thân mình có hợp để học bắn cung không; nếu có thể học được một vài chiêu từ Hoàng Trung cũng là điều tốt.
Tất nhiên, nói thì dễ, nhưng muốn bắn chuẩn như Hoàng Trung, không có luyện tập và kỹ thuật thì e rằng khó mà đạt được...
Hoàng Trung nhìn Phỉ Tiềm và nói: “Tử Uyên muốn học thì bắn cung trong lễ xạ không khó, nhưng trong quân… xin được nói thẳng, chỉ sợ còn chưa đủ trình độ.”
Thời Hán, văn nhân học bắn cung vì “lễ xạ” là một trong lục nghệ của quân tử. Lễ xạ là một nghi thức xã giao lớn, với trình tự nhất định để biểu hiện đức hạnh và tinh thần, bắn vào mục tiêu cố định. Hoàng Trung nói nếu Phỉ Tiềm chỉ học để tham dự các lễ xạ thì không quá khó, nhưng nếu dùng trong quân, bắn vào các mục tiêu di động, thì khó khăn hoàn toàn khác biệt…
Không lạ gì khi nhà họ Thái thay Phỉ Tiềm huấn luyện cả trăm cung thủ, đến khi nói với Hoàng Thừa Nghiêm của nhà họ Hoàng cũng phải tỏ vẻ hàm ơn. Nếu người bình thường tự luyện bắn cung, không có ba bốn tháng khổ luyện thì khó mà thành thạo được.
Hơn nữa, tập bắn cung không đúng cách rất dễ làm tổn thương tay và cổ tay.
Nhìn Hoàng Trung trước mắt, Phỉ Tiềm dù biết đây là một người tài giỏi nhưng cũng không tiện nói chuyện quá sâu sắc ngay lần đầu gặp, nên quay sang Hoàng Thừa Nghiêm nói: “Thưa nhạc phụ, lần này phiền Hán Thăng thử bắn cung, thực là một ơn lớn. Chi phí chế tên, xin được tính vào phần của tiểu tế.”
Hoàng Thừa Nghiêm cười lớn: “Nên thế nên thế!”
Hoàng Trung liên tục từ chối, nói rằng đây chỉ là việc nhỏ, không đáng nhắc tới và không muốn nhận khoản chi phí này, nhất quyết tự mình chi trả.
Phỉ Tiềm tiếp lời: “Ngày khác tiểu tế sẽ tuyển thêm trăm cung thủ mới, nếu Hán Thăng có thời gian rảnh, xin nhờ chỉ giáo một đôi chút, khoản chi phí này chẳng đáng gì so với công sức dạy dỗ.”
Hoàng Trung lúc này mới chấp nhận, cầm mũi tên đã chế xong, chào Hoàng Thừa Nghiêm và Phỉ Tiềm rồi từ biệt.
Nhìn bóng dáng Hoàng Trung đi xa, trong lòng Phỉ Tiềm không khỏi thở dài…
Thấy Hoàng Thừa Nghiêm vẫn tươi cười, Phỉ Tiềm tiến lên cảm tạ sự phối hợp của nhạc phụ, bởi nếu không có lời nhạc phụ, có lẽ Hoàng Trung cũng chưa chắc đã nể mặt như vậy.
Hoàng Thừa Nghiêm xua tay và nói: “Người nhà cả, không cần khách sáo. Hiền tế vừa cho Hán Thăng thử bắn, có nhận ra được điều gì không?”
Thực ra, khi đọc “Binh Giáp Khí Giới Tam Quyển” của Hoàng Thừa Nghiêm, Phỉ Tiềm đã cảm nhận được một số vấn đề. Giờ thấy tận mắt sức sát thương của cung tên, Phỉ Tiềm càng nhận ra rõ hơn sự chênh lệch giữa công và thủ của quân đội thời Hán.
Theo lẽ thường, có công cụ tấn công nào thì sẽ có biện pháp phòng ngự tương ứng. Nhưng qua tình huống vừa rồi, ngay cả khi giảm bớt sức mạnh của Hoàng Trung, rút tầm bắn từ một trăm năm mươi bước xuống còn trong phạm vi một trăm bước như cung thủ bình thường, thì cung thủ vẫn có thể gây sát thương đáng kể lên các binh sĩ không có giáp hoặc giáp mỏng.
Phỉ Tiềm lấy bộ giáp vảy cá buộc trên thân cây xuống, cầm trên tay xem kỹ. Nhận thấy giáp vảy cá và giáp phiến không chỉ khác biệt về hình dáng mà còn ở chất liệu, trong lòng không khỏi có chút ý nghĩ mơ hồ nhưng lại thấy suy nghĩ đó quá tàn nhẫn...
Chẳng lẽ vì dân Trung Nguyên quá đông, chết mấy cũng không sao, hay là các bậc thượng vị giả không coi binh sĩ như người? Hay là cả hai?
Nhìn bộ giáp vảy cá, thường chỉ cấp cho các tướng lĩnh, phòng hộ rất tốt, nhưng binh sĩ bình thường lại không có được sự đãi ngộ này. Ngay cả khi xưa Tào Chiêu hộ tống Phỉ Tiềm đến Tương Dương cũng chỉ mặc một bộ giáp phiến, thậm chí nhiều binh sĩ còn không có nổi giáp da.
Phỉ Tiềm kể ra những suy nghĩ của mình với Hoàng Thừa Nghiêm, hy vọng nhạc phụ sẽ bác bỏ chúng, nhưng Hoàng Thừa Nghiêm lại trầm ngâm một lúc rồi chỉ lặng lẽ gật đầu, không nói gì.
Ai lại đi trang bị cho quân tốt một bộ giáp tối thượng chứ?
Quân tốt chỉ là để tiêu hao trang bị của đối phương, những binh sĩ bình thường này chỉ mạnh hơn quân tốt một chút, vì vậy có được một bộ giáp da đơn giản hoặc một giáp phiến lưng to là đã khá tốt rồi.
Hơn nữa, giáp phiến có một lợi thế rất lớn là có thể tái sử dụng cao. Tất cả chỉ là các mảnh sắt rời. Sau trận chiến, chỉ cần lột ra từ xác chết, lấy những miếng sắt hư nấu chảy và thay bằng miếng mới là có thể tái sử dụng ngay cho quân tốt khác, đơn giản, thuận tiện, hiệu quả.
Còn các bậc thượng vị giả thì lại muốn đúc hết sắt thành mũi thương để giết người, đâu còn sắt dư để chế tạo giáp phòng hộ...
Đây chính là lý do căn bản khiến áo giáp thời Hán không tiến bộ suốt một thời gian dài.
Nhưng Phỉ Tiềm hiểu rằng tư tưởng này có khiếm khuyết lớn. Đội quân thiếu sự bảo hộ dễ dẫn đến một nhược điểm chí mạng: tỷ lệ sống sót của binh sĩ rất thấp.
Và khi tỷ lệ sống sót của binh sĩ thấp, số lượng lão binh trong đội ngũ giảm, nghĩa là các chỉ số khác nhau cũng sẽ suy giảm, rõ rệt nhất là khả năng bền bỉ.
Một đội quân toàn lão binh có thể chịu đựng mức tổn thất lên tới ba mươi, thậm chí năm mươi phần trăm mà không tan rã, trong khi đội ngũ mới chỉ cần chịu mười phần trăm tổn thất đã hỗn loạn, cũng đã có thể coi là quân mạnh rồi.
Hơn nữa, lão binh phối hợp tốt hơn. Với cùng điều kiện trang bị, một lão binh có thể hạ gục hai, ba tân binh, còn một vạn lão binh có thể đánh bại năm lần thậm chí mười lần số lượng tân binh, khiến chúng kêu cha gọi mẹ.
Vì diện tích tiếp xúc chiến trường chỉ có giới hạn, khi hàng trước sụp đổ, dễ gây hỗn loạn hàng sau, đến lúc đó tân binh chỉ lo chạy trước người khác, một khi nỗi sợ hãi lan tràn, không thể kiểm soát, toàn quân sẽ tan vỡ.
Vậy nên, để giữ mạng sống cho binh sĩ, áo giáp cần phải cải tiến. Chỉ cần trên nón giáp – thời Hán gọi là “đâu mâu” – thêm một mặt nạ sắt cũng đủ tốt rồi, ít nhất là giảm thiểu rủi ro thành độc nhãn như Hạ Hầu Đôn...
Dù sao, từ Nam tới Bắc, từ Đông sang Tây, cuộc chiến này cơ bản là ngày nào cũng có trận nhỏ, ba ngày sáu trận lớn, ai mà biết được có mũi tên nào vô tình bắn tới đây hay không...
Áo giáp thời Hán là các mảnh sắt, không phải thép, độ dày khoảng 1,2-1,7mm, nên thực ra không quá dày... Có người nói do người da trắng có thể trạng cao lớn, chịu đựng trọng lượng giáp nặng tốt hơn người da vàng nên không phát triển giáp phiến nặng. Nhưng thời Tống, bộ “bộ nhân giáp” nặng tới 30kg, mà chẳng thấy ai than phiền gì.
Năm Thiệu Hưng thứ tư (1134), quy định về giáp bộ binh có 1825 lá giáp, nặng 29kg, có thể gia tăng số lượng lá giáp để tăng cường bảo vệ, tuy nhiên trọng lượng cũng tăng lên. Do vậy, Hoàng đế ra lệnh, quy định giáp bộ binh nặng không quá 29,8kg. Sau đó, giáp của binh cầm thương dài nặng 32-35kg, giáp của cung thủ nặng 28-33kg, giáp của binh nỏ nặng 22-27kg. Cùng thời, giáp của bộ kỵ binh châu Âu chủ yếu là giáp xích, cũng chưa đạt tới trọng lượng này.
Vậy nên trọng lượng không phải là nguyên nhân chính, mà là yếu tố “thực dụng”... Bộ giáp phiến hỏng một miếng sắt chỉ cần thay miếng mới, còn giáp tấm lại phải sửa chữa phức tạp hơn, đòi hỏi thời gian hơn. Còn người mặc thì... ha ha...