*Chương 1 MỘT NGHỀ ĐẶC BIỆT *
Nói như nhà Phật thì tất cả các pháp thế gian đều là Phật pháp nếu chúng ta biết lấy đó làm bài học giác ngộ hay nói một cách khác là không có ranh giới giữa đời và đạo, ranh giới chỉ có từ thái độ nhận thức và hành vi của mỗi người. Nghề trading cũng không nằm ngoài nguyên lý đó nhưng không giống như nhiều nghề nghiệp khác, một người làm công việc trading thường sẽ phải hứng chịu rất nhiều khổ đau phiền não trước các biến động của thị trường bởi nội tâm của người ấy bị công kích dữ dội và liên tục. Tuy nhiên, nếu nhận thức đúng đắn thì người ấy có thể đạt được sự trưởng thành vượt bậc về mặt tinh thần, người ấy sẽ bình thản đón nhận mọi ưu phiền của cuộc đời cho mục đích giác ngộ, “phiền não tức bồ đề” mà!
Các loại phiền não này cũng không mới mẻ gì trong một nghề nghiệp được mệnh danh là “hung hãn” này. Các tượng đài trong giới tài chính, J.Livermore, W.Buffet đã từng nhấn mạnh về sự tham lam, sợ hãi là chướng ngại lớn nhất đối với những ai tham gia thị trường. Họ nhận diện chính xác các phiền não đeo đuổi qua suốt sự nghiệp của mình nhưng … nguồn gốc chúng từ đâu đến và làm sao để hóa giải chúng một cách hiệu quả thì vẫn là câu hỏi lớn (?) trong lúc hầu hết kiến thức chuyên môn được chia sẻ tràn ngập trên internet, sách báo không giúp giải quyết tận gốc vấn đề này.
Thêm vào đó, một chướng ngại khó vượt qua khác là những định kiến đến từ hầu hết trader. Giả sử một người cố gắng học hỏi để áp dụng phong cách giao dịch của J.Livermore, anh ta có khuynh hướng tuân theo những điều ưa thích và lọc bỏ những gì trái ý tùy theo nhận thức của mình. Ví dụ khi đọc câu nói: “Trading là một cuộc chiến về cảm xúc chứ không phải về sự thông minh”, một chia sẻ thực tiễn được kết tinh từ quá trình chinh chiến của Livermore thì một người vốn tự cho mình là thông minh sẽ có khuynh hướng “lờ đi” và lời khuyên ấy khó có thể chạm đến anh ta. Tương tự, một người năng động, tư duy nhạy bén và đã từng gặt hái một số thành công nhất định trong sự nghiệp thì có thể sẽ tỏ ra bất đồng quan điểm với phát biểu này: “Các khoản tiền lớn kiếm được trong trading là do ngồi yên và chờ đợi, không phải do suy nghĩ” và chỉ khi nào vật vã với nghề trading, anh ta mới tự nhủ: “Ồ, ông ta nói thật đấy!” Hay như một ví dụ khác là câu châm ngôn của Wall Street: “Giao dịch theo cái thấy chứ không phải cái nghĩ!” (Trade what you see not what you think) có thể sẽ không chạm tới người nghe được nếu như anh ta chưa bao giờ thừa nhận rằng nhiều khi vẫn nhìn nhưng mà không thấy.
Tuy nhiên, từ một góc nhìn khác thì nghề trading là một cơ hội tiềm năng cho nhiều người bởi điều kiện để tham gia và mức độ IQ đòi hỏi là khá dễ dàng. William Eckhardt - một trader huyền thoại với quan điểm cứng rắn ban đầu là nghề trading chỉ phù hợp cho những ai có năng khiểu bẩm sinh (either you’re born with trading skills or you’re not) rốt cuộc đã phải thừa nhận: “Bất kỳ ai có mức độ thông minh trung bình đều có thể học nghề trading. Đấy không phải là khoa học về tên lửa. ”
*1. NGHỀ HUNG HÃN *
Trước hết, bạn đọc cần để ý rằng hầu hết các công ty môi giới đều phải đưa cảnh báo rủi ro của nghề trading đối với khách hàng như: trading liên quan đến rủi ro cao, không phù hợp cho tất cả nhà đầu tư, có thể mất vốn hoàn toàn…cho nên bất kỳ ai có ý định tham gia thị trường thì điều đầu tiên cần làm là nhìn lại chính mình, tự hỏi xem có đủ điều kiện để tham gia và chấp nhận luật chơi khốc liệt này hay không?
Trong một bài viết vào năm 2009 trên MoneyShow.com, Timothy Morge, một trader kỳ cựu chia sẻ: “…Thống kê của NFA (National Futures Association) cho biết rằng hơn 90% các tài khoản nhỏ lẻ (retail accounts) được mở ra với $10,000 đã phải đóng tài khoản trong vòng một năm bởi vì các traders đã mất đi phần lớn số tiền đó.” (1). Sự thật này ít được những người mới vào nghề quan tâm tìm hiểu, hoặc có khuynh hướng lờ đi hoặc cho rằng tỉ lệ thất bại cao như vậy là dành cho người khác.
Bạn đọc nên biết thêm rằng trong nghề này thì bên cạnh hào quang chiến thắng của W. Buffett, G. Soros, John Paulson, Bruce Kovner, Paul Tudor Jones, Richard Dennis,.. là thảm kịch của rất nhiều nhà đầu tư thất bại. Nếu thiếu tỉnh táo trước cám dỗ của thị trường, nhà đầu tư có thể phải gánh chịu nỗi đau mất mát lớn về tài sản, sức khoẻ, hạnh phúc, bế tắc trong cuộc sống, thậm chí có người phải tự sát. Không chỉ thế, nhiều tổ chức tài chính lâu đời cũng không tránh khỏi sự sụp đổ bởi cuộc chơi ở Wall Street là cá lớn nuốt cá bé; cụ thể trong cuộc suy thoái 2008 vừa qua, hàng loạt các ngân hàng hàng đầu của Mỹ đã sụp đổ như Lehman Brother, Merill Lynch, Bear Sterns. Một điển hình là Lehman Brothers - ngân hàng đầu tư lớn thứ 4 của Mỹ đã tồn tại 158 năm với đội ngũ traders dày dạn kinh nghiệm, chuyên môn cao, bao người mơ ước được làm việc với họ, cũng đã sụp đổ vì lòng tham vô độ của con người. Điều thú vị là chính thị trường tài chính cũng là nơi điều chỉnh lại lòng tham của con người bằng cách dạy cho họ những bài học có giá trị nhất.
Các số liệu dưới đây minh họa phần nào mặt trái của thị trường và nỗi thống khổ của nhà đầu tư phải gánh chịu mà cực điểm là phải tự sát.
Trong cuộc khủng khoảng 1929 ở Mỹ thì 12 triệu người mất việc làm, 12,000 người bị sa thải mỗi ngày, 20,000 công ty bị phá sản, 1616 ngân hàng bị phá sản, cứ 1 trong 20 nông dân bị đuổi khỏi nhà, 23,000 người tự tử trong một năm, mức cao chưa từng có. (2)
Trong đợt suy thoái 2008 thì tỉ lệ tự sát tăng cao đột biến. Tờ Wall Street Journal đã khảo sát và thấy rằng số trường hợp tự sát trong năm 2008 cao hơn 2007. Trong số 19 tiểu bang lớn đã báo cáo 15,335 vụ tự sát trong năm 2008, tăng 2.3% so với năm trước (3). Hay như trong một so sánh khác, tỉ lệ các vụ tự sát trong đợt suy thoái tăng đến mức 22.1 vụ trong số 100,000 người so với tỉ lệ cao nhất là tăng 22.8% trong năm 1932 kể từ 1928 (4).
Nếu bạn đã từng nghe nói về thị trường ngoại hối thì sẽ thấy rằng mức độ sát phạt ở đây còn khốc liệt hơn nữa. Thị trường này có thanh khoản cực cao nên người ta cho dùng đòn bẩy (vay vốn) lên đến c ngàn lần và tốc độ biến động hết sức nhanh. Một sự kiện xảy ra gần đây là đồng Swiss francs vụt tăng mạnh vào ngày 15/01/2015; đơn cử là cặp EURCHF rớt 29.3% trong ngày, các lệnh cắt lỗ không thể khớp lệnh, làm cháy nhiều tài khoản và một số nhà môi giới tên tuổi phải phá sản (5).
Ngoài ra, nghề đầu cơ trên thị trường tài chính cũng bao gồm rất nhiều nghịch lý (liệt kê ở phần dưới) cho thấy những ai dùng lối suy nghĩ logic thông thường để tiếp cận nghề này sẽ gặp không ít khó khăn.