Trong khi Tào Tháo đánh dẹp các chư hầu phía nam và phía đông thì Viên Thiệu cũng tập trung tiêu diệt Công Tôn Toản ở Bình Nguyên, thôn tính U châu, Thanh châu và Tinh châu.
Làm chủ địa bàn rộng lớn, có nhiều quân sĩ và hào kiệt, Viên Thiệu trở thành thế lực mạnh mẽ ở phía bắc mà Tào Tháo chưa từng dám đối địch khi mới đến Hứa Xương.
Ngay từ ngày khởi đầu chiến loạn, Viên Thiệu đã từng nói: "Ta sẽ đóng giữ ở phía Nam sông Hoàng Hà, khống chế nước Yên cũ, chiếm cứ hết Hà Bắc, rồi sau đó sẽ chỉ huy tướng sĩ vượt sông, tiến xuống phía Nam để giành thiên hạ."
Viên Thiệu nay đã hoàn toàn nắm giữ Hà Bắc, binh hùng tướng mạnh, lương thảo dư dả, bắt đầu mưu tính vượt sông, tiến công Trung Nguyên.
Trước đó Viên Thiệu cũng đã trù tính phái 10 vạn quân vượt sông, nhưng bị Tào Tháo phái binh ngăn chặn ở Lê Dương. Không thể qua được, đành phải cho quân lui về.
Nhưng nay đã khác xưa, hắn đã nắm trong tay 70 vạn đại quân, tiến thẳng Hứa Xương đè bẹp Tào Tháo đã là chuyện nằm trong tầm tay.
Thế là Viên Thiệu lên đường, dẫn theo 70 vạn đại quân.
Hạ Hầu Đôn được Tào Tháo cử đi điều tra, nhanh chóng báo lại cho Tào Tháo biết Viên Thiệu đã xuất quân.
Tào Tháo nhanh chóng hạ lệnh, điểm đủ 7 vạn tinh binh, tự mình chỉ huy, xuất chinh lên chiến trường. Hứa Đô giao lại cho Tuân Úc. Chỉ mang theo một mưu sĩ là Tuân Du.
Viên Thiệu chia quân chiếm giữ tứ phía, Đông Tây Nam Bắc, 90 dặm đường, nơi nào cũng có bóng dáng của binh lính Viên quân.
Tập hợp mưu sĩ lại, bàn bạc một hồi.
Điền Phong nói : "Quân Tào Tháo tuy ít nhưng đều là tinh binh, Quân ta nhiều nhưng chưa có kinh nghiệm chiến trường, theo Phong thì không nên đánh, chỉ cần kéo dài, Tào Tháo lương thảo ít, hắn sẽ tự phải lui quân."
Viên Thiệu chau mày, bộ dạng giận dữ nói : "Ta đường đường mang theo 70 vạn đại quân, ngươi lại cho rằng ta đánh không lại 7 vạn quân của Tào Tháo?"
Nói xong, nộ hống : "Người đâu, đem người này kéo xuống, giam lại."
Tức thì, Điền Phong như trong lịch sử, chỉ vì khuyên can mà bị Viên Thiệu ngược đãi.
Tào Tháo nghe gián điệp báo lại, cười nói : "Viên Bản Sơ a Viên Bản Sơ, ngươi làm như vậy chỉ là muốn chết mà thôi."
Nói xong nhìn Tuân Du.
Tuân Du trạc tuổi 30, một bộ thư sinh văn sĩ, trên đầu đội một mũ văn nhân màu đen.
Thấy Tào Tháo hỏi ý, Tuân Du gật đầu nói : "Quân ta ít lương thảo, nên mau chóng đánh."
Tào Tháo không nghĩ ngợi nhiều, hạ lệnh kéo quân đến trước đại doanh của Viên Thiệu khiêu chiến.
Viên Thiệu xuất quân ra ngoài, lại ngầm cho Thẩm Phối mai phục 3000 quân ở bên phải, chờ hiệu lệnh.
Viên Thiệu đầu đội kim quan, toàn thân hắc giáp đi ra. Các tướng tháp tùng phía sau thứ tự là Trương Cáp, Cao Lãm, Hách Mang, Thuần Vu Quỳnh.
Tào Tháo cũng không yếu, 4 tướng tháp tùng lần lượt là Hứa Chử, Từ Hoảng, Lý Điển, Hạ Hầu Đôn.
Tào Tháo thúc ngựa lên trước, nói to : "Viên Bản Sơ, ta đã bẩm tấu với Thiên Tử cho ngươi làm tới chức Hữu Tướng Quân, quyền lực ngang với Tam Công trong triều, cớ sao ngươi kéo quân làm phản?"
Viên Thiệu nói : "Ngươi mới là Hán Tặc, sao dám nói ta làm phản?"
Tào Tháo cả giận nói : "Ta có chiếu thảo phạt ngươi đây." Nói xong, rút ra một đạo thánh chỉ ở bên hông dơ lên.
Viên Thiệu cũng không vừa, nói : "Ta đã dâng tấu thảo phạt ngươi, đẫ được thánh thượng phê chuẩn." Nói xong, đưa ta bên hông, lẩy ra một đạo tấu chương có con dấu của Hoàng Thất.
Tào Tháo nộ, híp híp con mắt, quay người nhìn Hạ Hầu Đôn, đánh mắt.
Tức thì, Hạ Hầu Đôn cưỡi ngựa phóng ra. Bên Viên Thiệu cũng không vừa, Trương Cáp lao lên tiếp chiến.
Hai người đánh nhau kéo dài hơn 50 hiệp rồi vẫn bất phân thắng bại.
Hứa Chử nóng tính phóng ngựa lao ra, Cao Lãm xuất ngựa đón đánh. Đánh nhau cũng bất phân thắng bại, tuy có một vài chỗ lấn áp nhưng dễ dàng bị Cao Lãm phá giải.
Tào Tháo lắc lắc đầu, Tào Hồng rồi Hạ Hầu Uyên cũng lao ra.
Bên Viên Thiệu cũng lao ra hai tướng đón đánh, nhất thời chiến trường sôi động hơn rất nhiều. Bốn cặp đại tướng đánh nhau chí chóe.
Trống trận từng đợt từng đợt vang lên, đánh mãi mà chưa thấy kết quả. Viên Thiệu hết kiên nhẫn, cho người phát tín hiệu, Thẩm Phối nhận được. Tức thì 3000 ngàn cung binh ở sườn núi phía bên phải đứng lên, bắn tên xối xả xuống trận doanh của Tào Tháo.
Tào Tháo thấy địch ở cao bắn xuống, cung thủ của mình không có cách nào bắn lên được, vô pháp phải lui về.
Thẩm Phối ở trên sườn núi bắn xuống nhiều đợt diệt được gần 2000 quân của Tào Tháo thì thấy quân địch đã lui ra khỏi tầm bắn, hạ lệnh ngừng lại. Trong đầu hắn chợt lóe lên một ý tưởng, nhanh chóng quay lại báo với Viên Thiệu.
Viên Thiệu vỗ đùi nói hay, đồng ý.
]
Thế là Viên quân đắp nhiều ụ đất cao, cho cung thủ đứng đó, bắn xuống đại doanh của Tào Tháo quấy nhiễu.
Tào Tháo bị quấy nhiễu, cho quân lui lại. Hỏi Tuân Du, Tuân Du cười nói : "Quân ta cho làm nhiều chiến xa, ném đá chết chúng nó."
Thế là 3 ngày sau, hàng loạt hàng loạt đá lớn đá nhỏ bay về phía doanh trại của Viên Thiệu.
Viên Thiệu cũng không khá khẩm gì, bị thiệt hại hơi 5000 quân. Cay cú hỏi đám mưu sĩ, có kẻ bày mưu đào hầm qua núi, xông ra tập kích.
Viên Thiệu đồng ý, cho người đào hầm mở thông đạo tiến công.
Tào Tháo biết được, gấp gáp hỏi Tuân Du.
Chỉ thấy Tuân Du đi đi lại lại một hồi, chừng được nửa khắc, Tuân Du quay lại cười nói : "Nếu chúng đào hầm, chúng ta cho quân đào hào xung quanh doanh trại là được.
Tào Tháo cười to nói phải, tức thì Tào quân rầm rộ đi đào đất.
Viên Thiệu thấy kế đã bị phá thì tức giận mắng to Tào Tháo vô sỉ.
Hai quân tụ tập được nửa tháng, đánh lớn thì không có, nhưng đánh nhỏ thì nhiều.
Vấn đề cấp bách hiện giờ của Tào Tháo là thiếu thốn lương thực, trong lòng có chút gấp gáp, hắn gọi Tuân Du đến hỏi thì Tuân Du chỉ nói "Chờ thêm một chút, sẽ có cơ hội."
Quả nhiên, sau 3 ngày, thám tử của Tào Tháo bắt được một vài tên mật thám của Viên quân.
Hỏi cung thì biết được đám này đang đi tìm đường vận lương cho Viên Thiệu.
Tào Tháo truy hỏi thì biết được Viên Thiệu cho quân lương tập trung ở Ô Sào, đang có một đội lương thảo lớn đang đến. Nghe vậy Tào Tháo mừng lắm, sai Từ Hoảng lên đường cướp lương.
Tào Tháo không yên tâm, phái thêm Hứa Chử và Hạ Hầu Đôn đi tiếp viện.
Hàng Mãng chịu trách nhiệm vận lương lần này, hắn đang đưa mấy ngàn xe lương qua hẻm núi thì bị trúng mai phục của Từ Hoảng.
Từ Hoảng cơ trí, cho mấy kẻ giả vờ đốt mấy xe lương, lửa cháy ngút trời, lại cho lính đứng trên hò hét, dọa dẫm.
Hàng Mãng nhất thời rối trí, xuất quân "đột phá vòng vây" chạy thẳng về đại doanh của Viên Thiệu.
Thấy tướng địch chạy đi, Từ Hoảng cười khà khà nói : "Đồ chuột nhắt, mới dọa một tý mà đã sợ đái ra quần. Đi thôi, vận lương về."
Nhất thời Tào Tháo dư dả lương thực, không phải lo lắng.
Viên Thiệu giận, tý nữa thì chém đầu Hàng Mãng, sau nhiều lần chúng tướng khuyên nhủ mới tha cho Hàng Mãng, tội chết có thể miễn nhưng tội sống khó tha, hạ lệnh giam Hàng Mãng lại.
Biết được Tào Tháo đã biết vị trí tập trung lương thảo của mình, Viên Thiệu cũng cẩn thận, sai thêm Thuần Vu Quỳnh, Triệu Hiền, Hàng Lư Tử đi trấn giữ.
Song phương nhất thời lại lâm vào cảnh ngộ giằng co, không có đánh lớn, chỉ có đánh nhỏ.
Được hơn một tháng, lương thực lại cấp bách, Tào Tháo sai người về đô đốc thúc Tuân Úc.
Lính truyền tin đi được một lúc thì bị Viên Quân bắt lại. Viên Thiệu được tin, biết Hứa Đô chỉ có Tuân Úc trấn giữ. Trong lòng do dự khó quyết, triệu tập đám quân sư đến hỏi.
Hứa Du khuyên nhủ nói : "Hứa Đô không có đại tướng trấn giữ, bỉnh mỏng tướng hèn, đây là cơ hợi trời cho để đột phá quân Tào, mong chúa công phái quân đi tập kích Hứa Đô."
Ngừng một nhịp hắn nói tiếp : "Hứa Đô bỏ trống, chỉ còn có Tuân Úc, bây giờ quân ta mà chiếm được Hứa Đô, Tào Tháo chỉ còn đường chết."
Viên Thiệu trầm tư sau đó nói : "Tào Tháo lắm mưu nhiều kế, biết đâu đây chỉ một mưu kế của hắn dẫn dụ chúng ta, nếu lần này phái quân bị trúng mai phục của hắn sẽ phải chịu tổn thất lớn. Ta sẽ bác bỏ ý kiến này."
Hứa Du thất vọng, quay đầu rời đi.
Sau đó ít ngày, Thẩm Phối nịnh nọt buông lời rèm pha, nói Hứa Du là trước là bạn của Tào Tháo. Viên Thiệu nghe được, đuổi Hứa Du đi.
Hứa Du than : "Cơ nghiệp Viên gia rồi sẽ tàn lụi dưới tay người này, hắn chỉ thích nghe lời ngon tiếng ngọt, chỉ vì nghe những lời rèm pha, mà không nghe mưu kế thiết thực. Than ôi."
Một tên mật thám của Tào Doanh biết tin, tới thì thấy Hứa Du rút kiếm chuẩn bị tự vẫn. Cả kinh ngăn lại nói : "Du đại nhân, hà cớ phải làm thế, ngài cùng Tào Tháo trước là bạn thân, sao không đi giúp hắn?"
Hứa Du suy nghĩ một chút, sau đó lên đường đi gặp Tào Tháo.
Đến được đại doanh thì nói với lính gác vào báo với Tào Tháo là có Hứa Du tới xin gặp.
Thấy Tào Tháo ra gặp, Hứa Du vấn an nói : "Bấy lâu không gặp, Thừa Tướng có khỏe không?"
Tào Tháo mỉm cười nói : "Tháo vẫn tốt, nghe nói Du huynh bấy lâu vẫn ở Viên doanh, không rõ có bình an không?"
Hứa Du thở dài kể lại. Tào Tháo vẫn có chút nghi ngờ, nhưng nghe tới đoạn Hứa Du khuyên Viên Thiệu đánh úp Hứa Đô thì sau lưng thầm đổ mồ hôi lạnh, may mà Viên Thiệu không nghe. Nếu không, Tào Tháo chỉ còn tử lộ.
Tào Tháo cả kinh nói : "Nếu hắn nghe huynh thì ta chẳng phải đã chết chắc?"
Hứa Du than nói : "Hắn mà nghe tôi thì tôi đã không đứng đây nói chuyện với huynh."
Tào Tháo lần này đã tin Hứa Du bị Viên Thiệu đuổi đi, vỗ vai Hứa Du cười nói : "May mà huynh đứng đây với tôi."
Hứa Du trầm ngâm một chút rồi hỏi : "Thừa tướng còn bao nhiêu lương thảo?"
Tào Tháo : "Còn vài ngàn xe."
Hứa Du cười : "Tôi tới đây là giúp huynh, sao lại gạt tôi?"
Tào Tháo vội chữa lại, nói : "Còn 5 tháng lương."
Hứa Du lắc đầu nói : "Không phải."
Tào Tháo xìu xuống nói : "3 tháng?"
Hứa Du móc bức thư tín của tên lính truyền tin ra đưa cho Tào Tháo rồi nói : "Hết sạch rồi còn nói khống làm gì."
Tào Tháo than, : "Trời còn thương ta, Viên Thiệu ngu xuẩn không nghe lời của huynh."
Hứa Du ánh mắt sắc bén, nói nhỏ vào tai Tào Tháo : "Viên Thiệu bất nghĩa, ta bày cho huynh một kế có thể đánh bại hắn."
Hắn nghỉ một hơi nói tiếp : "Viên Thiệu phái Thuần Vu Quỳnh làm tướng giữ lương, kẻ này tối ngày chỉ biết uống say, không thể làm đại sự. Huynh cho người giả trang Viên quân, mang cờ hiệu Trương Ký, nói là đến vận lương. Thừa cơ tập kích đốt hết lương thảo, dăm ba ngày, Viên Thiệu sẽ đại bại."
Nói xong, Hứa Du quay người âm nhu nhìn về phía Viên doanh.
Tào Tháo y theo kế sách của Hứa Du mà làm, quả nhiên, thành công đốt đi đại lượng lương thảo của Viên Thiệu.
Sai người chém đầu Thuần Vu Quỳnh đưa về cho Viên Thiệu.
Nghe tin, Viên Thiệu cả kinh, cho người tụ họp chúng tướng lại bàn bạc.
Kết quả không bàn bạc được ra cái gì ra hồn. Một mặt sai người đi cứu trợ Ô Sào, một mặt phái Trương Cáp, Cao Lãm đi cướp doanh của Tào Tháo.
Nhưng gặp phải mai phục, bị đánh bại, nghe tin Tào Tháo tự mình dẫn quân đi tập kích Ô Sào đã trở về, hai người trong lòng muốn đầu quân Tào Tháo đã lâu, nay lại được dịp, bèn quyết định đầu hàng Tào Tháo.
Hai người này xin hàng, Hạ Hầu Đôn nghi ngờ nói : "Họ hàng thật giả bất phân, chưa biết được vẫn không nên tin dùng."
Tào Tháo cười nói : "Ta lấy ân huệ đối đãi, chắc họ sẽ không sinh ra dị tâm đâu."
Nói xong, quyết định trọng dụng hai người này.
Hứa Du khuyên nhủ Tào Tháo nên tiến binh công kích, có thể đánh bại được Viên Thiệu.
Tào Tháo cho hai người Trương Cáp, Cao Lãm dẫn binh tiến công. Hai người không cô phụ lòng hắn, đại thắng Viên quân.
Hứa Du biết tính Viên Thiệu hay sợ này sợ kia nên xui Tào Tháo phao tin : "Nay quân ta sẽ tung tin, chia binh hai đường, một đánh Nghiệp Thành, một đánh Lê Dương. Viên quân nghe vậy sẽ sinh đại loạn, là thời cơ tốt để đại phá Viên Thiệu."
Nghe vậy Tào Tháo vui mừng, y theo kế của Hứa Du mà làm, cho quân phao tin ầm ỹ, bên cạnh đó để cho thật hắn còn phái 2 nhánh quân, mỗi nhánh hơn một ngàn người, mỗi người một cây cờ, giả trang thành 1 vạn đại quân đi tập kích Nghiệp Thành và Lê Dương.
Quả nhiên, Viên Thiệu loạn, sai con cả Viên Thượng đi ứng cứu Nghiệp Quận, Tân Minh ra cứu Lê Dương.
Tào Tháo biết kế thành, chia binh tám đường, tiến đánh Viên doanh.
Viên doanh sĩ khí đã thấp, nay còn loạn thất bát tao, bị xoay như chong chóng. Không ai có lòng dạ để đánh nhau, biết tin Tào Tháo đánh tới, rối rít đào ngũ trốn đi.
Viên Thiệu bỏ cả mũ giáp, quân lương, dẫn theo 500 kỵ qua sông trốn đi.
Viên Thiệu thua đau, tụ tập tàn binh, về lại Ký Châu dưỡng bệnh, thường hay than vãn, chỉ vì không nghe lời Điền Phong mà phải thua nhục nhã như vậy.
Sợ gặp Điền Phong sẽ phải xấu hổ, nên ngầm cho người đi giết chết Điền Phong. Đã đến nước này ai cũng sẽ biết, người này không thể làm được đại sự.
3 tháng sau, Đại quân của Tào Tháo đến được Nghiệp Thành.
Tào Tháo nói to với Viên Thiệu : "Bản Sơ, ngươi đã sức cùng lực tận, sao không đầu hàng đi?"
Tào Tháo cho quân bao vây Nghiệp Thành, Viên Thiệu biết thế đã mất. Liều mình xuất quân đột phá vòng vây, tổn thất nặng nề, trốn về được Ký Châu.
Tào Tháo vui mừng đại phá Viên quân chưa được bao lâu thì nghe tin Lưu Bị chiếm xong đất Thục. Nắm trong tay 4 châu. Lo sợ Lưu Bị sẽ tiến công Hứa Đô, đành phải lui quân về trấn thủ. Năm sau sẽ tìm thời cơ nuốt nốt Ký Châu của Viên Thiệu.