Khi vào đồn xong, trong lúc viên toàn quyền đi sửa soạn việc tiếp khách, thì Athos nói:
- Giải thích giùm một chút trong lúc chúng ta ngồi riêng với nhau đây.
D Artagnan trả lời:
- Giản dị thế này. Tôi dẫn đến đảo một người tù Hoàng thượng cấm không cho ai nhìn thấy. Thế rồi các bạn đến, người ta ném cho các bạn một vật gì đó qua cửa sổ. Tôi đang dùng bữa với ông toàn quyền, tôi thấy vật ấy ném ra, thấy Raoul nhặt lên. Chẳng cần phải đợi lâu mới hiểu được. Tôi hiểu ngay và cho rằng các bạn thông đồng với người tù của tôi. Thế là.
- Thế là bạn ra lệnh cho người ta xử bắn chúng tôi.
- Tôi xin chịu lỗi. Nhưng nếu tôi là người đầu tiên nhảy đến khẩu súng thì may mắn thay tôi là người cuối cùng hạ các bạn.
- D Artagnan ạ, nếu bạn giết tôi, thì tôi được may mắn là người chết cho Hoàng gia nước Pháp, tôi được hân hạnh chết dưới tay bạn, người bảo vệ cao quý nhất và trung thành nhất của vua.
D Artagnan lắp bắp:
- Ô Athos! Bạn nói cái gì là Hoàng gia đấy? Sao! Một người khôn ngoan sáng suốt như bạn mà tin ở mấy lời của tên khùng đó à?
- Tôi tin.
Ông hiệp sĩ thân mến, chúng tôi càng tin là vì ông được lệnh giết bất cứ kẻ nào tin thế, - Raoul nói tiếp.
Người chưởng quan ngự lâm quân trả lời:
- Chỉ vì mọi lời vu khống, dù là vô lý nhất cũng đều gần như có hi vọng được mọi người loan truyền.
Athos nói nhỏ:
- Không, d Artagnan ạ, chỉ vì Hoàng thượng không muốn chuyện bí mật trong gia đình tiết lộ ra bên ngoài và làm nhục những kẻ hành hạ người con của Louis XIII.
- Ồ, đừng nói chuyện trẻ con như thế, Athos ạ, nếu không thì tôi không nhận anh bạn là người tỉnh táo nữa. Với lại làm sao bạn lại nghĩ Louis XIII lại có một người con ở đảo Sainte Marguerite?
- Một người con mang mặt nạ được bạn đưa đến đây trên một con tàu đánh cá.
D Artagnan sững người:
- Ồ! Do đâu mà bạn biết về chiếc tàu đánh cá đó?
- Nó mang bạn đến Sainte Marguerite với cỗ xe nhốt người tù mà bạn gọi là Đức ông.
D Artagnan nắm chặt hàm râu mép nói:
- Cho dù tôi có mang trên tàu một cỗ xe và một người tù mang mặt nạ, thì cũng chẳng có gì chứng tỏ đó là một hoàng tử, một hoàng tử của vương triều nước Pháp.
Athos lạnh lùng trả lời:
- Cái đó thì phải hỏi Aramis.
- Hỏi Aramis, - người lính ngự lâm sững sờ. - Bạn có gặp Aramis?
- Đúng, sau khi anh ta bị lật tẩy ở Vaux. Tôi thấy anh ta chạy trốn, bị đuổi theo, thất vọng, và Aramis nói với tôi những điều đủ cho tôi tin nơi những lời than vãn của con người khốn khổ kia khắc trên cái mâm bạc.
D Artagnan ôm đầu vật vã:
- Đúng là Chúa đã đùa cợt với những thứ mà con người gọi là sự khôn ngoan? Đẹp làm sao sự bí mật mà bây giờ có đến mười lăm, hai mươi người nắm mỗi người mỗi mảnh. Athos!
Thật khốn khổ làm sao khi sự tình cờ bắt tôi đối đầu với bạn trong vụ này! Bởi vì, bây giờ…
Athos nói với dáng dịu dàng mà nghiêm nghị:
- Sao? Sự bí mật của bạn không còn nữa chỉ vì tôi biết sao?
Không phải là tôi cũng phải mang nó nặng nề suốt cả đời ư?
D Artagnan buồn bã nói:
- Bạn chưa bao giờ phải mang trong mình một sự việc nguy hiểm như thế đó. Tôi có linh cảm bi đát là tất cả những ai đụng đến điều bí mật này rồi sẽ chết, chết một cách thảm hại.
- Thôi xin cứ để Chúa định đoạt, d Artagnan, ông toàn quyền đến đây rồi.
D Artagnan và các bạn trở về với vai trò của mình.
Viên toàn quyền này có tính đa nghi và cứng rắn, nhưng đối với d Artagnan lễ độ đến gần như khúm núm. Ông ta chịu chiêu đãi và tiếp đón trọng thể các vị khách này. Athos và Raoul nhận thấy ông ta thường bất ngờ gây cho họ bối rối hay là cố bát chộp những lúc họ vô ý. Nhưng cả hai đều không hoảng hốt chút nào. Ông ta không tin d Artagnan nói là thực, tuy lời có vẻ như gần giống với sự thực.
Ăn xong mọi người đi nghỉ. Athos nói tiếng Tây Ban Nha với d Artagnan:
- Ông này tên là gì? Mặt ông ta khó thương quá.
- Saint Mars. - Người chưởng quan trả lời.
- Đây là cai ngục của ông hoàng phải không?
- Ồ! Làm sao tôi biết được? Không biết, chúng tôi phải ở đây mãn đời thôi.
- Sao, bạn à?
- Ồng bạn ạ, tôi như người tìm được kho vàng trong sa mạc. Muốn lấy đi, không đủ sức; muốn để lại, không dám. Hoàng thượng không muốn cho tôi trở về vì sợ kẻ khác không giữ được bằng tôi. Ngài tiếc là không còn có tôi bên mình nữa vì chẳng ai phục vụ ngài bằng tôi. Thôi tới đâu thì tới.
Saint Mars ngắt lời:
- Xin hỏi các ông này xem họ đến Sainte Marguerite làm gì?
- Họ nghe nói có một tu viện ở St. Horora nên mới đến xem và nghe nói thú rừng ở Sainte Marguerite rất nhiều.
St. Mars trả lời:
- Xin sẵn sàng. Cứ coi như ở nhà họ.
D Artagnan cám ơn. Viên toàn quyền lại nói:
- Chừng nào họ đi!
- Ngày mai.
Ông De Saint Mars sắp đi tuần nên để d Artagnan lại một mình với các ông Tây Ban Nha giả. Người lính ngự lâm kêu lên:
- Ôi đây là một lối sống, một xứ sở thích hợp với tôi quá. Tôi điều khiển con người này còn hắn thì làm tôi khó chịu, chán quá Này, các bạn muốn chúng ta thử súng với bọn thỏ không? Đi bộ chơi, thú lắm, không mệt đâu. Hòn đảo chỉ dài có một dặm rưỡi và bề ngang chỉ có nửa dặm. Đúng là một lâm viên. Chúng ta vui đùa chút đi.
- Đi đâu cũng được, d Artagnan ạ, không phải để giải trí mà là để nói chuyện được tự do hơn.
D Artagnan ra dấu cho một người lính, người này hiểu ý mang súng săn đến cho các nhà quý tộc rồi trở về đồn.
D Artagnan nói:
- Bây giờ các bạn chịu khó trả lời một chút về câu hỏi của anh chàng De St. Mars các bạn đến đảo làm gì?
- Đến giã từ bạn.
- Giã từ tôi à? Sao vậy? Raoul đi chăng?
- Đi với ông De Beaufort.
Trong khi hai người bạn nói chuyện với nhau, thì Raoul đầu óc nặng nề, trái tim chùng xuống, leo lên ngồi trên một tảng đá đầy rong rêu, buông cây súng tựa vào đầu gối, mắt nhìn biển nhìn trời, lắng nghe tiếng lòng, để mặc những người kia đi càng lúc càng xa. D Artagnan nhận ra sự vắng mặt của Raoul, ông hỏi Athos:
- Hắn vẫn bị đòn tình à?
- Bị đến chết?
- Ồ, bạn nói quá đấy, Raoul được tôi luyện kỹ lắm. Bên ngoài các trái tim cao cả như thế thường có một lớp thứ hai như là giáp sắt; khi thứ nhất chảy máu, lớp thứ hai cản lại đòn.
Athos trả lời:
- Không, Raoul sẽ chết vì lẽ đó thôi.
- Chán quá, - D Artagnan ủ rũ.
Rồi một lúc sau, ông tiếp tục hỏi:
- Sao bạn lại để cho hắn đi!
- Vì nó muốn.
- Và vì sao bạn không đi với nó.
- Tại vì tôi không muốn thấy nó chết.
D Artagnan nhìn thẳng vào mặt bạn. Vị Bá tước tiếp tục trong lúc dựa vào tay người chưởng quan:
- Bạn từng biết một điều, bạn biết là trong đời tôi ít sợ cái gì hết. Vậy mà tôi luôn luôn có nỗi lo sợ gặm nhấm tim tôi, không cưỡng lại được, đó là sợ một ngày kia sẽ phải ôm trong tay cái xác của đứa bé đó.
- Ôi!
- Tôi biết, nó sẽ chết. Đúng như vậy. Tôi không muốn trông thấy nó chết chút nào.
- Sao, bạn Athos, bạn vừa nói với một người mà bạn cho là can đảm nhất trên đời, d Artagnan của bạn đó, con người không ai sáng bằng - như bạn nói ngày xưa thế mà bạn lại vừa bó tay nói với hắn là bạn sợ nhìn thấy con bạn chết đi. Bạn, con người đã từng thấy mọi thứ ở trên đời này, sao thế? Athos, sao bạn lại sợ điều đó? Trên thế gian này, con người lúc nào cũng sẵn sàng chờ đợi, sẵn sàng đương đầu với tất cả mà?
- Bạn nghe đây này. Sau khi tôi sống mòn mỏi trên cuộc đời này rồi, tôi chỉ còn giữ lại có hai tôn giáo: tôn giáo của đời sống về tình bạn hữu, về bổn phận làm cha, và tôn giáo vĩnh cửu về tình yêu và lòng kính Chúa. Hiện nay tôi đang cảm thấy rằng nếu Chúa cho tôi thấy bạn tôi hay con tôi thở hơi cuối cùng thì… Ồ! Không! Tôi cũng không muốn nói điều đó với bạn, d Artagnan ạ?
- Cứ nói! Cứ nói đi!
- Tôi đủ sức đương đầu với tất cả, trừ việc đương đầu với cái chết của những người tôi yêu thương. Chỉ duy có việc đó là không thuốc nào chữa nổi. Ai chết thì khỏe, nhưng người sống mất mát biết bao! Không! Biết rằng chẳng bao giờ gặp lại được trên cõi đời này con người mình vui sướng khi trông thấy họ, biết rằng chẳng tìm đâu thấy được d Artagnan, chẳng tìm đâu thấy Raoul ôi, bạn thấy không, tôi đã già rồi, tôi không còn can đảm nữa. Cầu xin Chúa chớ trách tôi yếu đuối. Nhưng nếu Chúa đập vào mặt tôi bằng cách đó thì tôi sẽ nguyền rủa Chúa đấy. Một người quý tộc Cơ Đốc không nên nguyền rủa Chúa của mình. D Artagnan ạ. Nguyền rủa vua của mình cũng đã là điều không phải rồi.
- Hừ… d Artagnan choáng người trước cơn bão lòng đó.
Athos chỉ về phía người con, tiếp tục nói:
- D Artagnan, bạn đã yêu thương Raoul, hãy nhìn kia, nhìn nét buồn bã mãi mãi không bao giờ rời khỏi nó. Bạn biết có gì khủng khiếp hơn là chứng kiến từng phút, từng phút cảnh hấp hối không ngừng của trái tim đau khổ đó?
- Athos, để tôi nói chuyện với cháu nó. Biết đâu…
- Bạn cứ thử đi. Nhưng tôi tin rằng bạn không thành công đâu!
Khi họ trở về, nước thuỷ triều dâng lên và với từng đợt, từng đợt ào ạt làm Địa Trung Hải xao động. Trên bờ biển một vật gì chưa rõ hình thù đang hiện ra chao đảo trước mắt hai người. Athos hỏi:
- Cái gì thế? Một chiếc tàu bị vỡ chăng?
D Artagnan nói:
- Không phải tàu.
Raoul vừa đến, lên tiếng:
- Xin lỗi, đấy là một chiếc tàu đang đi nhanh vào bến.
- Đúng là có một chiếc tàu đi vào vịnh biển, tìm chỗ nấp, nhưng vật mà Athos chỉ thì bị đắm.
- Đúng, đúng, tôi thấy rồi.
- Đó là chiếc xe tôi mang người tù bị vứt ra đấy.
Athos nói:
- Thế này, d Artagnan ạ, nếu bạn tin tôi thì hãy đốt cái xe ấy đi để không còn dấu tích gì hết. Nếu không thì những người đánh cá ở Antibes vốn tin ở chuyện ma quỷ, sẽ tìm ra rằng người tù của bạn là một người thường.
- Ý kiến của bạn hay lắm. Đêm nay tôi sẽ sai làm việc đó hay chính tôi sẽ ra tay. Bây giờ chúng ta về đi vì mưa sắp tới rồi, sấm chớp nhiều ghê quá.
Khi họ bước qua bức luỹ, dọc theo hành lang mà d Artagnan có chìa khoá riêng, họ thấy ông St. Mars đang đi về phía căn phòng của người tù. D Artagnan ra dấu cho mọi người lánh nấp vào một góc. Athos hỏi:
- Chuyện gì thế?
- Bạn trông kìa. Người tù đi cầu nguyện trở về.
Rồi dưới làn chớp, giữa màn sương mù màu tím do gió đẩy làm mờ bầu trời, người ta trông thấy khoảng sáu bước sau lưng viên toàn quyền, một người bước đi thật sang trọng: một người mặc toàn đồ đen, mặt che mạng nâu dính cứng vai, một cái mũ sắt trùm khắp đầu. Sấm chớp của đất trời ném những lằn sáng man rợ về phía cả thân hình bóng loáng đó và phản chiếu vung ra như là những tia nhìn cuồng nộ thay lời nguyền rủa của con người khốn khổ kia.
Đến giữa lối cầu hành lang, người tù dừng lại một lúc để ngắm đường chân trời xa tít, để hít thở mùi hương cay nồng của bão tố, để thèm thuồng hứng uống những giọt mưa ấm áp rồi thốt ra một tiếng thở đài như tiếng gầm vang động.
"Mời ông đến đây", St. Mars vụt nói với người tù, vì lo ngại thấy người ấy nhìn bên kia bờ tường lũy lâu quá. "Thưa ông, đến đây ngay?".
- Gọi là Đức ông? - Athos la lên với một giọng nghiêm trang đến đáng sợ.
Người tù quay lại. St. Mars hỏi:
- Ai nói đó?
- Tôi, - D Artagnan bước ra trả lời. - Đó là lệnh, ông biết rồi.
- Đừng gọi tôi là ông hay Đức ông gì hết, - Người kia nói với một giọng khiến Raoul thấy rợn người. - Hãy gọi tôi là Đồ trời đày.
Rồi người ấy bước đi.
Cánh cửa sắt khép lại sau lưng ông ta.
D Artagnan chỉ về phía gian phòng của ông hoàng và khàn khàn nói với Raoul:
- Đó là một con người vô phúc.