Trong khi cảnh náo động đẫm máu này xảy ra ở quảng trường Grève, nhiều người đàn ông núp đằng sau cánh cửa của khu vườn tra gươm vào vỏ, đỡ một người trong bọn họ leo lên một con ngựa yên cương đóng sẵn đang chờ đợi trong vườn, rồi như một bầy chim hoảng sợ họ chạy trốn theo đủ mọi hướng, kẻ trèo qua tường, kẻ lao mình qua những cánh cửa.
Người đã leo lên ngựa khi nãy thúc mạnh hai chân vào hông ngựa cho nó băng qua quảng trường Baudoyer, vượt qua như chớp trước đám đông ở ngoài đường, bất chấp mọi chướng ngại, và mười phút sau đã đến trước cửa nhà ông tổng giám tài chính, thở hổn hển còn hơn cả con ngựa của anh ta.
Cha xứ Fouquet, nghe tiếng vó ngựa vang lên trên mặt sân lát đá xuất hiện ở một cánh cửa sổ, và trước khi người kỵ sĩ kịp đặt chân xuống đất ông nghiêng nửa thân mình ra ngoài hỏi:
- Thế nào, Danicamp?
- Hết rồi! - Người kỵ sĩ đáp.
Cha xứ kêu lên:
- Xong hết rồi à? Vậy là họ được cứu thoát, phải không?
Người kỵ sĩ trả lời.
- Thưa ông, không. Họ đã bị treo cổ rồi.
- Treo cổ? - Cha xứ lặp lại, mặt tái nhợt.
Một cánh cửa hông bỗng mở toang, cho thấy Fouquet đứng trong phòng, gương mặt nhợt nhạt, thất thần, miệng thốt ra một tiếng kêu đau đớn và tức giận.
- Đồ khốn! - Cha xứ nói, vậy ra các anh không chịu chiến đấu?
- Chúng tôi chiến đấu như những con sư tử.
- Hãy nói là như những kẻ hèn nhát!
- Thưa ông - Một trăm chiến sĩ, gươm cầm tay, đáng giá mười ngàn cung thủ trong một cuộc tấn công bất ngờ. Menneville đâu rồi?
Tên khoe khoang khoác lác đã hứa sẽ chỉ trở về hoặc chiến thắng hoặc chết đâu rồi?
- Thưa ông, anh ta đã giữ lời hứa. Anh ta đã chết.
- Chết? Ai giết hắn?
Một con quỷ mang hình người, một tên khổng lồ vũ trang bằng mười thanh gươm rực lửa, một tên điên chỉ trong nháy mắt dập tắt ngọn lửa, dập tắt cuộc bạo loạn và làm một trăm lính ngự lâm xuất hiện ở quảng trường Grève.
Fouquet đưa tay đỡ chiếc trán đẫm mồ hôi, thì thào:
- Ôi! Lyodot và d Eymeris! Bị giết! Bị giết! Bị giết! Và tôi bị ô nhục?
Cha xứ quay lại và trông thấy người em mình gương mặt nhợt nhạt mất hết tinh thần. Ông ta nói:
- Nào! Nào, ông tổng giám, đây chỉ là số mạng, chúng ta không nên than khóc như vậy. Nếu chúng ta không thành công được ấy là vì Chúa.
Fouquet hét lên:
- Im đi, ông cha xứ! Im đi! Những lời bào chữa của ông là những lời thoá mạ. Hãy kêu người đó lên đây và bảo anh ta kể lại chi tiết của sự việc ghê gớm vừa xảy ra.
- Nhưng, ông… Yêu cầu ông hãy làm theo lời tôi?
Cha xứ ra hiệu và nửa phút sau, người ta nghe tiếng bước chân đi lên cầu thang.
Cùng lúc đó, Gourville như thần hộ mạng của viên tổng giám tài chính xuất hiện đằng sau Fouquet, đưa một tay đặt lên môi để khuyên ông ta nên giữ gìn ngay cả trong lúc đau khổ.
Viên tổng giám cố hết sức lấy lại được bình tĩnh luy trong lòng thật tan nát.
Danicamp xuất hiện, Gourville nói.
- Báo cáo đi.
Người liên lạc viên trả lời:
- Thưa ông, chúng tôi đã nhận được lệnh cướp hai người tù và kêu lên: "Hoan hô Colbert!".
Gourville ngắt lời:
- Để đem họ thiêu sống, phải không, ông cha xứ?
- Phải! Phải! Lệnh đó đã được ra cho Menneville. Menneville biết anh ta làm gì, và Menneville đã chết.
Tin này có vẻ làm cho Gourville yên tâm hơn là làm cho anh ta buồn.
- Để thiêu sống họ sao? - Người liên lạc đáp lại, như thể anh ta nghi ngờ rằng lệnh này - lệnh duy nhất mà anh ta đã nhận được - là không phải thật.
Cha xứ lớn tiếng đáp:
- Dĩ nhiên là để thiêu sống họ.
- Dạ phải, thưa ông, dạ phải, - Người liên lạc viên lập lại, và đưa mắt dò xét vẻ mặt của hai kẻ đối thoại để xem nếu anh ta kể theo sự thật thì có lợi hay hại gì cho mình.
Gourville nói:
- Bây giờ anh hãy kể đi.
Danicamp nói tiếp:
- Như vậy thì hai người tù phải được dẫn đến pháp trường Grève, và dân chúng nổi giận muốn họ phải bị thiêu sống thay vì bị treo cổ.
- Dân chúng có lý do của họ, - Cha xứ nói, anh hãy kể tiếp - Nhưng, vào lúc các cung thủ bị chúng tôi tấn công đẩy lùi vào lúc ngọn lửa bốc lên trong một ngôi nhà ở quảng trường đã được chọn làm giàn hoả thì một tên hung dữ như quỷ sứ, tên khổng lồ mà tôi đã nói với các ông khi nãy - và cũng chính là chủ của ngôi nhà đó - được một gã trẻ tuổi đi theo hắn trợ giúp đã ném những người đốt lửa qua cửa sổ, gọi những người lính ngự lâm đứng trong đám công chúng đến tiếp cứu. Hắn nhảy từ lầu một của ngôi nhà xuống quảng trường, và sử dụng thanh gươm của hắn một cách dữ dội khiến cho chiến thắng về tay các cung thủ, hai người tù bị bắt lại, và Menneville bị giết. Hai tử tội, sau khi bị bắt lại, đã bị hành quyết trong ba phút.
Fouquet, mặc dầu rất cố gắng tự chế ngự, cũng không ngăn được một tiếng rên rỉ nhỏ thoát ra. Cha xứ hỏi:
- Người chủ của ngôi nhà đó tên là gì?
- Tôi không trả lời được với ông điều này, vì tôi không trông thấy hắn; vị trí đã được chỉ định cho tôi là ở trong khu vườn, và tôi đã ở lại vị trí của tôi; người ta chỉ đến kể lại sự việc cho tôi nghe thôi. Tôi được lệnh khi sự việc kết thúc thì đến đây báo cho các ông biết nó đã kết thúc như thế nào. Và tôi đã tuân lệnh phi ngựa như bay đến đây.
- Tốt lắm, chúng tôi không còn điều gì nữa để hỏi anh. - Cha xứ nói mà nỗi lo sợ trong ông càng gia tăng khi nghĩ đến lúc phải nói chuyện một mình với người anh em của ông.
Gourville hỏi:
- Anh đã được trả tiền chưa?
Danicamp trả lời:
- Một phần tiền trước, thưa ông.
- Đây là hai mươi đồng pistole. Thôi, anh đi đi, và cũng như lần này đừng quên luôn luôn bảo vệ những quyền lợi thật sự của Nhà vua.
- Thưa ông, vâng. - Danicamp đáp, vừa nghiêng mình chào, vừa nắm chặt số tiền trong túi.
Sau đó, anh ta bước ra.
Anh ta vừa ra khỏi cửa thì Fouquet, nãy giờ vẫn đứng yên, nhanh nhẹn tiến đến đứng giữa ông cha xứ và Gourville. Cả hai người cùng mở miệng ra một lượt, nhưng Fouquet gạt đi:
- Đừng tự bào chữa cho mình, cũng đừng trách cứ ai hết. Nếu tôi không phải là một người bạn giả dối, tôi đã không giao cho ai hết việc giải thoát cho Lyodot và d Eymeris. Chính tôi là kẻ duy nhất có tội, vậy chính mình tôi phải chịu những lời trách cứ và phải mang lấy nỗi ân hận. Hãy để tôi một mình cha xứ ạ.
Cha xứ trả lời:
- Tuy nhiên, thưa ông, ông không nên ngăn cản việc tôi cho truy tầm tên khốn kiếp đã can thiệp giúp ông Colbert trong cuộc đã được chuẩn bị rất chu đáo này; bởi vì, nếu thương yêu bạn bè của mình là một chủ trương tốt, thì việc săn đuổi những kẻ thù của mình một cách quyết liệt không phải là một chủ trương xấu.
- Đừng nói đến chuyện chính trị nữa, yêu cầu cha xứ hãy đi ra, và tôi không muốn nghe nói đến ông nữa cho tới khi nào có lệnh mới; tôi nghĩ rằng chúng ta cần phải im lặng tuỵêt đối và cần phải thật thận trọng. Ông đã thấy một tấm gương ghê gớm trước mặt ông đó. Thưa các ông, không có chuyện trả thù, tôi cấm các ông làm chuyện đó.
Cha xứ gầm lên:
- Không có lệnh nào có thể ngăn cấm tôi trả thù một kẻ đã xúc phạm đến danh dự của gia đình tôi.
- Và tôi - Fouquet kêu lên bằng một giọng quyết liệt, - Nếu ông có một ý định duy nhất nào không diễn tả được một cách tuyệt đối ý muốn của tôi, tôi sẽ ném ông vào ngục Bastille hai giờ sau khi ý định đó được biểu lộ ra ngoài. Cứ dựa theo điều tôi vừa nói để định cách hành động của mình.
Cha xứ đỏ mặt nghiêng mình chào.
Fouquet ra hiệu cho Gourville đi theo mình và trong khi ông tiến về phía văn phòng, thì người gác cổng báo bằng một giọng thật lớn:
- Ông Hiệp sĩ d Artagnan.
- Ông ta là ai vậy? - Fouquet hỏi Gourville bằng một giọng thờ ơ.
- Một phó quan ngự lâm quân - Gourville trả lời cũng cùng một giọng.
Fouquet có vẻ không cần suy nghĩ và lại tiếp tục đi, Gourville nói:
- Xin lỗi ngài! Nhưng tôi đã suy nghĩ lại; ông này đã không còn giúp việc cho Nhà vua nữa, và có lẽ ông đến để lãnh một món tiền trợ cấp nào đó.
Fouquet nói:
- Bảo ông ta đi đi! Tại sao ông ta đến không đúng lúc như vậy?
- Thưa ngài, vậy xin phép ngài để tôi nói lời từ chối với ông ta, bởi vì tôi có quen ông ta, và đó là một người mà trong hoàn cảnh hiện giờ chúng ta nên làm bạn hơn là coi như kẻ thù.
Fouquet nói:
- Anh cứ trả lời với ông ta như thế nào cũng được.
- Ồ! Chúa ơi! Cha xứ nói bằng một giọng hằn học,- anh hãy trả lời là không có tiền, nhất là đối với lính ngự lâm.
Nhưng cha xứ vừa mới thốt ra lời nói dại dột này thì cánh cửa đang mở hé được đẩy bật ra và d Artagnan xuất hiện và nói:
- Ô! Thưa ông Fouquet, tôi đã biết được điểm đó, rằng không có tiền cho những người lính ngự lâm. Vì thế tôi đến đây không phải để được lãnh tiền, mà là để được từ chối không lãnh tiền. Xong rồi, cảm ơn ông. Tôi xin chào ông và sẽ đi đến nhà ông Colbert tìm.
Và ông ngạo mạn chào rồi bước ra.
Fouquet nói:
- Gourville, chạy theo kêu ông ta trở lại đây.
Gourville vâng lời và chạy theo đuổi kịp d Artagnan trên cầu thang.
D Artagnan nghe tiếng chân bước đằng sau, liền quay lại và trông thấy Gourville. Ông nói:
- Chán quá! Ông bạn thân mến, dân tài chính các ông có những cung cách thật đáng buồn; tôi đến nhà ông Fouquet để lãnh một số tiền cấp phát cho tôi theo lệnh của Nhà vua, thế mà các ông tiếp đón tôi như một tên ăn mày đến xin bố thí, hay như một tên vô lại đến để ăn cắp một món đồ quý.
- Nhưng ông d Artagnan thân mến, ông đã nói đến tên của Colbert, ông đã nói ông sẽ đến nhà của ông Colbert?
- Dĩ nhiên là tôi sẽ đi đến đó, dầu chỉ để yêu cầu ông ấy trừng phạt, phạt những kẻ muốn đốt nhà người khác vừa la to "Hoan hô Colbert!".
Gourville chăm chú nghe.
- Ồ! ồ! - Anh ta nói, - ông muốn nhắc đến chuyện vừa xảy ra ở quảng trường Grève? Và chuyện đó có liên hệ gì đến ông?
- Sao! Ông hỏi tôi chuyện ông Colbert muốn biến nhà tôi thành một cái giàn hoả có liên hệ gì hay không đến tôi à?
- Vậy là cái nhà của ông. Cái nhà mà người ta muốn đốt là cái nhà của ông?
- Chúa ơi!
- Quán rượu ""Hình ảnh Đức Bà"" là của ông?
- Từ tám ngày nay rồi.
- Và ông là vị chưởng quan can đảm, là tay gươm dũng cảm đánh tan những kẻ muốn thiêu sống hai tử tội?
- Ông Gourville thân mến, ông hãy đặt ông vào địa vị của tôi: tôi là người của triều đình và cũng là chủ nhà. Với tư cách chưởng quan, bổn phận của tôi là làm cho lệnh của Nhà vua phải được thi hành. Với tư cách chủ nhà, tôi có quyền bảo vệ không cho người ta đốt nhà tôi. Vậy tôi phải tuân theo những quy luật của quyền lợi và của bổn phận để trao trả lại các ông Lyodot và d Eymeris vào tay các cung thủ.
- Vậy chính ông đã ném một người qua cửa sổ?
- Chính tôi. - D Artagnan trả lời một cách nhũn nhặn.
- Chính ông đã giết Menneville?
- Tôi phải đau lòng làm chuyện đó, - D Artagnan nói vừa chào như một người vừa được khen ngợi.
- Sau cùng, cũng chính ông là nguyên nhân khiến cho hai tử tội bị treo cổ?
- Thay vì bị thiêu sống, phải, thưa ông, và tôi rất hãnh diện về việc này. Tôi đã cứu hai kẻ khốn khổ đáng thương đó thoát khỏi những cực hình ghê gớm. Ông có hiểu không, ông Gourville thân mến của tôi, rằng người ta đã muốn đem thiêu sống họ? Điều này thật vượt quá sức tưởng tượng.
- Thôi, ông đi đi, ông d Artagnan thân mến, đi đi, - Gourville nói vì muốn tránh cho Fouquet khỏi phải nhìn thấy kẻ đã vừa gây ra cho ông ta một nỗi đau đớn cùng cực.
- Không, không? - Fouquet đã đứng nghe hết từ cánh cửa của phòng ngoài, kêu lên, - Không, đừng đi, ông d Artagnan, trái lại, mời ông hãy vào đây.
D Artagnan chùi sạch vết máu cuối cùng còn sót lại trên cán gươm của mình và đi vào.
Và ông lại đối diện với ba người mang trên gương mặt của họ ba tâm trạng rất khác nhau: sự tức giận trên gương mặt của ông cha xứ, sự kinh ngạc trên gương mặt của Gourville và sự đau khổ trên gương mặt của Fouquet.
D Artagnan nói:
- Xin lỗi ngài Tổng giám, thời giờ của tôi có hạn định. Tôi cần phải đến gặp ông Colbert để hỏi chuyện và lãnh tiền của tôi.
Fouquet nói:
- Nhưng thưa ông, ở đây có tiền.
D Artagnan ngạc nhiên nhìn ông tổng giám. Ông này nói:
- Người ta đã trả lời cho ông một cách không đúng đắn, tôi biết, tôi đã được nghe, một người có giá trị như ông phải được tất cả mọi người biết đến.
D Artagnan nghiêng mình. Fouquet hỏi tiếp:
- Ông có lệnh chi tiền của Nhà vua?
- Thưa ngài có.
- Ông đưa đây, tôi sẽ đích thân chi tiền cho ông, mời ông vào.
Ông ra hiệu cho Gourville và ông cha xứ đứng lại rồi dẫn d Artagnan vào văn phòng.
- Chúng tôi phải trả cho ông bao nhiêu, thưa ông?
- Hình như là năm ngàn đồng louis, thưa ngài.
- Cho những tháng ông chưa lãnh.
- Cho một quý.
Fouquet nhìn thật lâu vào d Artagnan.
- Một quý năm nghìn đông louis? Vậy là Nhà vua cho ông hai mươi ngàn đồng louis mỗi năm?
- Vâng, thưa ngài, hai mươi ngàn đồng louis; ngài cho số tiền đó là quá nhiều, phải không?
- Tôi! - Fouquet kêu lên, và ông ta cay đắng mỉm cười - Nếu tôi là kẻ biết người, nếu tôi, thay vì là một đầu óc nông cạn, hời hợt và phù phiếm lại là một đầu óc khôn ngoan và biết suy nghĩ nói tóm lại, nếu tôi biết sắp xếp cuộc sống của tôi, như một số người khác, ông sẽ không lãnh hai mươi ngàn louis mỗi năm, mà là một trăm ngàn đồng, và ông sẽ không làm việc cho Nhà vua, nhưng cho tôi!
D Artagnan hơi mỉm cười.
Trong cách thể hiện lời khen, trong giọng nói đầy thân ái của kẻ khen có một liều độc dược quá êm dịu khiến cho kẻ mạnh nhất đôi khi cũng thấy say sưa.
Ông tổng giám kết thúc lời khen tặng bằng cách mở một ngăn tủ lấy ra bốn gói tiền đặt trước mặt d Artagnan.
Chàng Gascon vạch một gói, nói:
- Vâng!
- Như vậy, ông sẽ khỏi mang nặng, thưa ông.
- Nhưng thưa ngài, như vậy là hai mươi ngàn đồng louis.
- Dĩ nhiên.
- Nhưng người ta chỉ thiếu tôi có năm ngàn.
- Tôi muốn ông khỏi mất công đi lại phòng tài chính đến bốn lần.
- Ngài làm ơn cho tôi rất nhiều, thưa ngài.
- Tôi làm những gì tôi phải làm, thưa ông Hiệp sĩ, và tôi hy vọng ông sẽ không hờn giận tôi vì sự tiếp đón của anh tôi đối với ông vừa rồi. Ông ấy là một con người rất khó chịu và thiếu chín chắn.~
D Artagnan nói:
- Thưa ngài, xin ngài tin rằng một lời xin lỗi của ngài sẽ làm cho tôi vô cùng áy náy.
- Vì thế, tôi sẽ chỉ yêu cầu ông ban cho tôi một ân huệ.
- Ô! Thưa ngài.
Fouquet rút trong ngón tay của ông ra một chiếc nhẫn kim cương trị giá khoảng một ngàn đồng pistole, và nói:
- Thưa ông, chiếc nhẫn này là của một người bạn rất thân từ thuở còn bé tặng tôi, một người mà ông đã giúp cho một việc rất lớn.
Giọng nói của ông Fouquet lộ vẻ đầy xúc động.
Người lính ngự lâm nói:
- Giúp một việc? Tôi đã giúp một việc cho một người bạn của ngài?
- Ông không thể quên điều đó, thưa ông, vì điều đó đã xảy ra trong chính ngày hôm nay.
- Và người bạn đó tên gì?
- Ông d Eymeris.
- Một trong hai tử tội?
- Phải, một trong hai nạn nhân. Vậy thưa ông d Artagnan, để đền ơn ông, tôi yêu cầu ông hãy nhận lấy chiếc nhẫn kim cương này. Xin ông hãy nhận nó vì cảm tình đối với tôi.
- Thưa ngài.
- Hãy nhận đi, tôi yêu cầu ông. Ngày hôm nay là một ngày tang tóc đối với tôi, tôi đã mất một người bạn; vậy tôi phải cố gắng kiếm lại một người bạn khác.
- Nhưng, thưa ngài Fouquet.
Fouquet nghẹn ngào kêu lên:
- Xin từ giã ông d Artagnan, xin từ giã! Hay đúng hơn, xin hẹn gặp lại!
Và viên tổng giám ra khỏi văn phòng, để lại trong tay người lính ngự lâm chiếc nhẫn và hai mươi ngàn đồng louis.
- Ô! ô! - D Artagnan nói sau một lúc suy nghĩ lướng vướng. Làm sao mình hiểu nổi? Chán quá! Nếu mình hiểu được thì ông ta là một con người rất lịch sự! Mình sẽ đi đến yêu cầu ông Colbert giải thích cho mình việc này.
Và ông bước ra.